دیپلماسی علم و فناوری: راهبردی نو در توسعه کشورهای اسلامی

دستیابی به توسعه در عصر حاضر مستلزم دسترسی به منابع و متغیرهایی است که در دو سطح ملی و بین المللی تعریف می شوند. علم و فناوری به عنوان متغیر اصلی در روند توسعه کشورها است. بهره گیری از علم و فناوری روز، مستلزم پیوستن به شبکه جهانی دانش و برقراری تعامل، بویژه با صاحبان علم و فناوری در این شبکه است. دولتها بعنوان بازیگران اصلی در در فضای بین‌المللی، بستر تعامل سایر کنشگران ملی در فضای بین الملل را فراهم می کنند. بر این اساس سیاست خارجی نقشی محوری در ایجاد بستر همکاریهای علمی و فناورانه دارد. از سوی دیگر توانمندیهای یک کشور در حوزة علم و فناوری می تواند ابزاری پیشبرنده در حوزه سیاست خارجی باشد . به همین دلیل دیپلماسی علم و فنّاوری علاوه بر شبکۀ ملی تابعی از شبکۀ بین‌المللی همکاری‌های علمی و فنّاورانه است. کشورهای اسلامی خواهان توسعه، باید ضمن دارا بودنِ توانمندیهایی که سایر اعضای شبکه را به تداوم حضور آنها نیازمند می‌کند، با شناخت قواعد بازی در این ساختارِ پیچیده، تعاملی مثبت و مبتنی بر وابستگی متقابل با سایر اعضای شبکه ایجاد کنند. تدوین مدل دیپلماسی علم و فناوری در این کشورها، مدل تعامل بین المللی برای توسعه هر کشور را مشخص خواهد کرد. این مدل بر پایه پیشرانهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فناورانه، ارزشی و زیست محیطی از یکسو و متغیرهای ملی از سوی دیگر تدوین می شود. کشور ترکیه نمونه مناسبی در این حوزه است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است.